Có thể mô tả dễ hiểu, tai biến tạm hiểu là khi người bệnh đột ngột choáng váng, ngã vật, bất tỉnh, tê dại, mất cảm giác da, tay chân mình mẩy nặng nề, có khi hôn mê, méo mồm, liệt mặt, bán thân bất toại, lưỡi cứng khó nói...
Theo người viết, khi vừa xảy ra tai biến, cần khẩn trương dùng Tây y xử lý các vấn đề vô cùng cấp bách như tình trạng cục máu đông, tắc mạch, vỡ mạch ... vấn đề các cơ quan bị hư hại do tai biến gây ra...
Bài viết này tổng hợp một số huyệt châm cứu để phục hồi, khắc phục các di chứn sau tai biến, ngừa tái phát...
1/ Theo Quy trình số 29 của Bộ Y tế: Tai biến mạch máu não (TBMMN) là sự xảy ra đột ngột các thiếu sót chức năng thần kinh, tồn tại quá 24 giờ hoặc gây tử vong trong 24 giờ. Loại trừ nguyên nhân chấn thương.
Theo Y học cổ truyền; bán thân bất toại thuộc chứng trúng phong.
Quy trình số 29 của Bộ Y tế hướng dẫn phác đồ điện châm điều trị liệt nửa người do tai biến mạch máu não.
Chỉ định: Người bệnh liệt nửa người, không hôn mê; mạch, huyết áp, nhịp thở ổn định. Chống chỉ định: Người bệnh đang hôn mê, các chỉ số mạch, huyết áp, nhịp thở chưa ổn định.
Lược trích một số huyệt theo Quy trình số 29- Bộ Y tế
* Chứng thực:
+Châm tả các huyệt:
- Bách hội - Thái dương - Đồng tử liêu
- Phong trì - Đại chuỳ - Ngoại quan
- Chi câu - Dương lăng tuyền - Âm lăng tuyền
- Khâu khư - Hành gian - Trung đô
- Can du - Đởm du
+ Châm bổ các huyệt:
- Thái khê - Âm cốc - Tam âm giao
*Chứng hư:
+ Châm tả các huyệt:
- Bách hội - Phong trì
- Trung đô - Hành gian
- Châm bổ các huyệt:
- Kỳ môn - Chương môn - Túc tam lý
- Tam âm giao - Huyết hải - Thái khê
- Âm cốc
* Huyệt chung cho hai thể:
- Thất ngôn (câm, khó phát âm, ngọng... ), châm tả các huyệt:
- Liêm tuyền - Bàng liêm tuyền
- Thượng liêm tuyền - Ngoại kim tân
- Ngoại ngọc dịch - Á môn
- Liệt mặt, châm tả các huyệt:
- Quyền liêu xuyên Hạ quan
- Địa thương xuyên Giáp xa
- Thừa tương
- Ế Phong.
- Liệt tay, châm tả các huyệt:
- Giáp tích C4-C7 - Đại chuỳ xuyên Tích trung
- Kiên tỉnh xuyên Tý nhu - Kiên trinh xuyên Cực tuyền
- Khúc trì xuyên Thủ tam lý - Chi câu xuyên Ngoại quan
- Bát tà
- Liệt chân, châm tả các huyệt:
- Giáp tích D12- L5 - Tích trung xuyên Yêu dương quan
- Hoàn khiêu xuyên Thừa phù - Trật biên xuyên Hoàn khiêu
- Ân môn xuyên Thừa phù - Thừa sơn xuyên Uỷ trung
- Côn lôn - Thượng cự hư
- Giải khê - Khâu khư
- Địa ngũ hội
Kích thích bằng máy điện châm
- Tần số: + Tả: 6 - 20Hz, + Bổ: 0,5 - 4Hz
- Cường độ: 14 -150 micro Ampe, tăng dần tới ngưỡng bệnh nhân chịu được.
- Thời gian: 20 - 30 phút cho một lần điện châm.
Liệu trình điều trị: Ngày châm 1 lần, liệu trình từ 30 – 45 lần châm, tuỳ theo mức độ bệnh, sau đó có thể nhắc lại liệu trình tiếp theo.
- Vựng châm: Người bệnh hoa mắt chóng mặt, vã mồ hôi, mạch nhanh, sắc mặt nhợt nhạt. Xử lý: tắt máy, rút kim ngay, lau mồ hôi, ủ ấm, hoặc để nằm nơi thoáng mát, uống nước đường, nằm nghỉ tại chỗ. Kiểm tra mạch, huyết áp.
- Chảy máu sau khi rút kim: dùng bông vô khuẩn ép tại chỗ, không day.
2/ Theo nhiều lương y, phục hồi sau tai biến cần bổ khí huyết, khu phong, thông kinh hoạt lạc.
-Trị liệt nửa người bên phải: Châm Phong môn, Đản trung, Khí hải ...
-Trị liệt nửa người bên trái: Châm Phong môn, Cách du, Huyết hải
Ngoài ra, gia giảm các huyệt Thiên ứng, Khúc trì, Thiếu thương, Nội quan, Xích trạch, Âm khích, Kiên ngung, Tiểu hải...
Chi dưới bị liệt, thêm: Hoàn khiêu, Thái khê, Huyết hải, Tam âm giao, Túc tam lý, Dương lăng tuyền...
-Trị nói ngọng hoặc không nói được: Phong phủ, Á môn, Liêm tuyền
Liệt bên trái thuộc huyết hư ,chủ yếu phải hoạt huyết bổ huyết.
Liệt bên phải thuộc khí hư ,chủ yếu bổ khí
Tả Phong môn để giải huyết phong tà ở phần trên .
Khúc trì để trị phong nhiệt ở chi trên, các huyệt ở cục bộ dùng để thông kinh hoạt lạc. Mỗi lần dùng 1 huyệt bổ khí huyết và 2, 3 huyệt ở cục bộ .
Để chữa bệnh hiệu quả, cùng với châm cứu là uống thuốc, tập vận động, xoa bóp bấm huyệt...
Bệnh tai biến dễ tái phát khi tinh thần bị kích thích, lo nghĩ tức giận, buồn rầu, khiếp sợ... Bệnh nhân cần lạc quan yêu đời, vui vẻ, ăn ngủ điều độ, tiết chế sắc dục và giảm các chất kích thích, cay nóng...
Bệnh nhân nên giữ ấm, nhất là gan bàn chân, ngực, bụng. Thường xuyên xát 2 lòng bàn tay cho nóng rồi tự nắn bóp các khu vực bị bệnh, thể dục nhẹ giúp lưu thông khí huyết.
YS YHCT Khắc Dũng (TH)